泡沫破裂：當資產市場意外崩潰

หลายคนต่างชี้ว่าคำว่า “ฟองสบู่แตก” เป็นสถานการณ์ที่น่ากลัวที่สุดในโลกการเงิน เพราะมันหมายถึงการสูญเสียเงินทุนจำนวนมหาศาล ความวิตกกังวลต่อเศรษฐกิจที่ถดถอย และการสั่นคลอนของตลาดทั้งระบบ แต่ฟองสบู่นี้คืออะไรจริงๆ และเกิดขึ้นเพราะเหตุใด

ฟองสบู่เป็นปรากฏการณ์ทางเศรษฐกิจที่มีรูปแบบคงที่: ราคาสินทรัพย์ (หุ้น อสังหาริมทรัพย์ หรือสกุลเงิน) พุ่งสูงอย่างรวดเร็ว เกินกว่าที่มูลค่าแท้จริงของมันจะสนับสนุน จากนั้นความสมดุลนี้ถูกสั่นคลอนจนพังทลาย ราคาสวนลง ลงไปสู่ระดับที่ต่ำกว่าเดิม ผู้ลงทุนจำนวนมากพบตัวเองกำลังถือสินทรัพย์ที่ไม่มีมูลค่า

การขยายตัวของฟองสบู่: เรื่องราวจากประวัติศาสตร์

ประเทศไทยเคยประสบการณ์นี้มาแล้ว ในช่วงวิกฤตต้มยำกุ้ง ปี 2540 ตลาดอสังหาริมทรัพย์ของเมืองไทยกำลังมีชีวิตชีวาจนน่าตกใจ อัตราดอกเบี้ยสูงไม่ปกติ แต่ลงทุนในบ้านและที่ดินยังคงมีกำไรมหาศาล เงินทุนต่างประเทศไหลเข้ามาเพื่อใช้ประโยชน์จากช่องว่างอัตราดอกเบี้ยนี้ ผู้ลงทุนมองเห็นโอกาส ฟองเติบโตอย่างไม่หยุด

ในวันที่ 2 กรกฎาคม 2540 ทีมผู้บริหารธนาคารแห่งประเทศไทยตัดสินใจปรับลดค่าบาท เมื่อนั้น หนี้เป็นเงินต่างประเทศของลงทุนโครงการสินค้าแจกจ่ายพุ่งสูงขึ้นทันทีในเงินบาท ลงทุนได้ลิ้นออกมาแล้ว โปรแกรมเลิกใช้เมื่อมี ฟองแตกเสียง ราคาที่ดินและบ้านพิวเป้นลดลงอย่างรวดเร็ว นักลงทุนที่กู้เงินมาจำนวนมากไม่สามารถชำระหนี้ได้ ล่มสลายตามมา

ในมหาสมุทรตะวันตก สหรัฐอเมริกาสัมผัสฟองสบู่อสังหาริมทรัพย์ที่เป็นหายนะยิ่งกว่า ปลายทศวรรษ 2540 ธนาคารหลายแห่งเริ่มให้กู้เงินบ้านแบบ “ซับไพรม์” – กู้ให้กับคนที่ความสามารถในการคืนเงินมีประวัติเป็นตรา สินเชื่อเหล่านี้ได้รับการแปลงเป็นสัญญาอนุพันธ์ที่ซับซ้อน และขายให้กับนักลงทุนไปทั่วโลก บ้านและโครงการแพ็คเก็จได้เพิ่มขึ้นอย่างมหาศาล แต่เมื่อผู้กู้เริ่มผิดนัดสัญญา ระบบทั้งหมดล่มสลาย จำนวนหนี้เสียทั่วโลกประมาณ 1.5 ล้านล้านดอลลาร์ การแตกของฟองสบู่นี้กระตุ้นวิกฤตการเงินโลก

ประเภทของฟองสบู่: ความหลากหลายของความเสี่ยง

ฟองสบู่ตลาดหุ้น เกิดเมื่อราคาหุ้นพุ่งสูงเกินกว่า PE ratio ที่สมเหตุสมผล ยอด “ดอทคอม” ในปี 2543 เป็นตัวอย่างที่ชัดเจน บริษัทเทคโนโลยีที่ยังไม่มีรายได้ก็กำลังขายเป็นปอนด์ทองคำ

ฟองสบู่สินค้าโภคภัณฑ์ ปรากฏตัวเมื่อราคาทองคำ น้ำมัน หรือโลหะอุตสาหกรรมพุ่งเกินกว่าตัวเลขพื้นฐาน (fundamental) ที่ควรจะเป็น การค้นพบสำเร็จแร่หรือการลดลงของอุปสงค์สามารถทำให้ราคาหลุดเหว

ฟองสบู่เงินเฟ้อสินเชื่อ เกิดเมื่อภาคธนาคารเปิดก๊อกเงินกู้อย่างรวมมิตร ผู้กู้ที่ขาดคุณสมบัติกำลังหลั่งไหลเข้ามา หนี้สินพุ่งสูง และเมื่อเศรษฐกิจชะลอตัว การผิดนัดชำระหนี้มากมายตามมา

ไซโครโลยีของการตกต่ำ: ห้าขั้นตอนแห่งหายนะ

ขั้นที่ 1 - การขยับนิ้ว: สินค้าใหม่หรือเทคโนโลยีใหม่เข้ามาตลาด อัตราดอกเบี้ยต่ำอย่างไม่เคยเห็นมาก่อน หรือเทรนด์ใหม่ที่ทำให้ผู้คนคิดว่าโลกกำลังเปลี่ยนไป

ขั้นที่ 2 - อลังการ: เงินเริ่มไหลเข้า ผู้ลงทุนออกแบบผลตอบแทนและออกมาหาสินทรัพย์ เพราะกลัวจะพลาดเทรนด์ ราคาเริ่มพุ่ง

ขั้นที่ 3 - การปิดตา: ทั้งหมด “เชื่อ” ว่าราคาจะสูงต่อไปเรื่อยๆ ข่าวลบฟังเหมือนหมึก เพราะเล่นได้ที่บ้าน ผลตอบแทนเร็ว

ขั้นที่ 4 - การตัดสินใจ: อินไซเดอร์และผู้ฉลาดเริ่มขายออก ราคายังสูง แต่การทำนายก่อนหน้านี้เริ่มดูประหลาด

ขั้นที่ 5 - ความตื่นตระหนก: ตอนนี้ทุกคนรู้แล้ว ราคาเกินจริง ทำนายออกอย่างหมู่ วิ่งหนีควายแบบไม่มีแม่อ็อก ราคาพลิกตะบอง ฟองสบู่ระเบิด

ทำไมฟองสบู่จึงเกิดได้: อันตรายแฝงของจิตวิทยา

ฟองสบู่ไม่ใช่ผลมาจากข้อมูลไม่ดี แต่มาจากความโลภ ความกลัวจะพลาด และความสามารถของมนุษย์ในการหมึกตาตัวเอง

เมื่อราคาเพิ่มขึ้น ผู้คนจึง “หลอกตัวเอง” ว่า “คราวนี้มันต่างออกไป” – เทคโนโลยีใหม่นี้จะสร้างความแตกต่าง และราคาไม่เคยลดลง ความคิดแบบฝูง ทำให้บุคคลซ้ำเติมวัวหลง ทุกคนเข้ามา เพราะทุกคนเข้ามา ความลำเอียงในการคิด ทำให้มนุษย์มองข้ามสัญญาณเตือน และรับเฉพาะข้อมูลที่สนับสนุนมุมมองของเขา

นี่คือสูตรสำหรับหายนะ: นักลงทุนตามสัญญา ผู้คนมองโลกในแง่ดีเกิน และปัญญามนุษย์สั้นไม่ถึงระยะยาว

วิธีเอาตัวรอด: กลยุทธ์เจาะจงสำหรับลงทุนอย่างชาญฉลาด

กระจายพอร์ต: อย่าใส่ไข่หมดลงในตะกร้าใบเดียว การกระจายการลงทุนในชั้นหลายๆ ประเภท ช่วยให้ความเสียหายจากการแตกของฟองสบู่นั้นออกจากลำแพง

ลงทุนแบบค่อยเป็นค่อยไป: แทนที่จะขีดลงทั้งหมดในครั้งเดียว ให้แบ่งออกเป็นหลายครั้ง ระบบดอลลาร์-คอสต์เฉลี่ย (DCA) ช่วยให้คุณหลีกเลี่ยงการซื้อที่ยอด ราคาสูงสุดของฟอง

เก็บเงินสด: การมีเงินสดไว้เป็นตัวยั่งยืน ช่วยให้คุณสามารถ “เข้ามือ” เมื่อฟองแตก เมื่อตลาดตกต่ำจนน่ากลัว นั่นคือโอกาสที่คุณซื้อราคาถูก

ศึกษาสินทรัพย์เสมอ: ก่อนแหวกว่าว ให้ศึกษาค่าพื้นฐาน (fundamentals) ของสิ่งที่คุณลงทุน ถ้าราคาพุ่งไป 1,000% แต่รายได้หรือราคาเบส (valuation) ยังคงเหมือนเดิม – แนวโน้มเป็นฟอง

ปฏิเสธการเก็งกำไร: หากสงสัยว่าตลาดร้อนเกินไป จำกัดการลงทุนในสินทรัพย์ที่ไม่มี “ปัญหา” (ผลประกาศ ดุลพิเศษ ฯลฯ) สินทรัพย์เหล่านี้เป็นที่แรกที่เสีย

สรุป: คุณสามารถป้องกันตัวได้

ฟองสบู่ไม่ใช่เรื่องลับ มันเป็นลวดลายในประวัติศาสตร์เศรษฐกิจ ฟองเกิด ฟองแตก ผู้คนเรียนรู้ ฟองเกิดอีกครั้ง

แต่คุณไม่จำเป็นต้องเป็นคนสูญเสีย ด้วยการกระจายการลงทุน ศึกษาสินค้า จำกัดการเก็งกำไร และติดตามข่าวสาร คุณสามารถอยู่ข้างต้นจิตใจแบบฝูง

อย่าตัดสินใจลงทุนจากความกลัวจะพลาด ลงทุนจากการเข้าใจ นั่นคือความแตกต่างระหว่างนักลงทุนที่ชาญฉลาดและคนที่สูญเสีย